“Als de leraar binnenkomt, staat men op” (5) 
Aflevering 5 augustus 2004

Zoektocht van Kees Mettes, Nic van Nuland en janvdbosch@casema.nl naar het onderwijsprogramma van toen (aflevering 5, augustus 2004)

 Het is doodstil rond het klooster in Sint Agatha. Het is 18 augustus, bouwvakvakantie. Alleen een koe, lui gelegen tegen de dijk van de Maas, laat een onbestemd geluid horen. Ik zeg tegen Kees Mettes dat de verleidingen van de wereld hier ver weg zijn. Kees wijst me er op dat verleidingen in je zelf zitten. In dit geval geef ik Kees gelijk. Conservator Mieke heeft de gewenste dossiers al voor ons klaar gezet en schenkt ons koffie in. Ook Nic van Nuland schuift aan. We nemen hem op in onze werkgroep die onderzoek doet naar ons onderwijsprogramma op het college in Uden. Wie de vorige afleveringen van ons verslag van die “queeste” heeft gelezen weet dat wij bezig zijn met een artikelenserie als aanloop naar een boek. Die serie omvat voorlopig acht thema’s: leraren, boeken, dagorde, toetsen, vormende clubs, culturele uitingen, sportbeoefening en godsdienstige vorming. Kees heeft al een artikel geschreven over onze leraren van toen en is bijna klaar met een artikel over de dagorde. Ik heb zelf een artikel gemaakt over onze studieboeken. Onze bedoeling van dit bezoek aan Sint Agatha is om weer een stap verder te komen.

De bibliotheek is met plastic afgedekt. Jongelui in witte pakken en spuitmateriaal zijn bezig de boekenschat schimmelvrij te maken. Op de werkkamer van Mieke, waar we intussen een vaste plaats hebben, staan de voornaamste naslagwerken. Voor me ligt toevallig een oud boek met priestermeditaties van pater Chaignon S.J. Het valt open bij het thema “Edelmoedigheid”. “Er is geen deugd die méér edelmoedigheid vraagt dan maagdelijke zuiverheid. Men moet voortdurend strijden met een vijand die ons nooit verlaat, omdat hij een deel van onszelf uitmaakt”. Treffend dat mijn oog hierop valt; de levenswijsheid van Kees wordt er mee bevestigd. We besteden veel tijd aan bijpraten, dat kan met Nico er bij moeilijk anders. Daarmee neemt onze zin weer toe. Die was wat ingezakt door het uitblijven van reacties van anderen. Voornaamste reden is dat de website als communicatiemiddel nog lang niet optimaal functioneert. Het is al heel wat dat Thijs Kappen die website heeft opgezet, maar door tijdgebrek is die niet up to date. Je vindt er slechts onze eerste drie verslagen op en nog niet de artikelen die we al klaar hebben. Gelukkig schijnt Thijs later dit jaar tijd te krijgen om aan de website te werken. Het mooist zou zijn als we door aan te haken bij een kruisherensite als www.osceurope.org makkelijk benaderbaar worden en als de site actueel wordt bijgehouden, met nieuws en een rubriek met personalia.

We duiken de dossiers in. Kees studeert op archiefstukken over de dagorde. Het artikel over de toetsen (overhoringen, proefwerken, examens) kan hij eigenlijk pas schrijven als we voorbeelden van die toetsen in handen krijgen. Ik heb er zelf een aantal gevonden in oude studieboeken. Maar wie weet hebben andere oud-studenten nog allerlei materiaal. Daarom de vraag om als je toetsen hebt uit je studietijd die naar mij te sturen (janvdbosch@casema.nl, Venneweg 4, 5121 RA Rijen, tel 0161-230272, e-mail janvdbosch@casema.nl). Ook ander materiaal is welkom. En wij juichen het toe als je zelf ook wat wil doen. Zo gaat Nic twee oud-studenten die alles met sport te maken hebben gehad vragen een artikel te schrijven over onze sportbeoefening destijds. In het archief, bijvoorbeeld in Klankbord, is daar nog het nodige over te lezen. Ook vonden we een cahier met gegevens over de Olympische Dagen. Nic was en is een groot acteur. Vandaar dat hij zich in het kader van het thema “culturele uitingen” verdiept in toneel. Zelf blijkt hij daar nog mooie foto’s van te hebben.

Zelf begin ik aan het thema “vormende clubs”, met name de literaire academie Albrecht Rodenbach, opgericht in 1903 als Academia Litteraria “Per angusta ad augusta”. Vele tientallen opstellen vind ik over de meest uiteenlopende onderwerpen: “De kruistochten”, “Geld is een goede knecht, maar een slechte meester”, “De waarde der natuurlijke grenzen”, “Gregorius VII”, “De natuur als troosteres”. In de tweewekelijkse bijeenkomsten werden de werkstukken voorgelezen en bekritiseerd. In onze tijd leed de academie kennelijk een kwijnend bestaan. “Gaudete, iterum dico gaudete, want onze Academie is met stramme leden weer opgestaan na bijna een vol jaar ’n schijnbare doodsslaap te hebben geslapen en slaat ze haar vleugels opnieuw uit”, schrijft analist George Mulders begin 1961. Jaap Aartman is dan nestor en hij geeft het goede voorbeeld met opstellen over “San Clemente” en “Panem et Circenses” over de spelen in het oude Rome.

Bij de boterhammen, als het Angelus heeft geklonken, treffen we Stan Ciesluk en Hans Beukeboom in de gastenkamer. We raken niet uitgepraat over verleden en toekomst van de kruisheren. Van directeur Marga krijgen we het boek “Opkomst en neergang van de Nederlandse provincie van de kruisheren. Twintig jaar op zoek naar religieuze identiteit (1957-1977)” mee. Ook op mij als relatieve buitenstaander maakt het lezen van die kroniek een grote indruk. Gelukkig valt er soms ook een lichte toon. Bijvoorbeeld als kruisheer Nic van Leeuwen op de kritiek vanuit Neeritter dat het er soms op lijkt dat ze vanuit Uden in het noviciaat gedoopte heidenen binnenkrijgen repliceert dat “wij er in Uden ook niets aan kunnen doen dat ze gedoopt zijn”. Aan het eind van ons dagje Sint Agatha (we gaan er begin oktober weer naar toe) verbazen we ons er over dat ons kruisherenverleden ons zo raakt en bezig houdt, ondanks dat ik bijvoorbeeld zelf toch jarenlang met enige wrok aan de tijd op het college terugdacht. Niet wát de mens is, maar wáár hij is, is de beslissende vraag, las ik in een nieuw boek van de Duitse filosoof Peter Sloterdijk. Je bent wat je omgeving je toestaat. Het college bood kennelijk als een soort baarmoeder een veilige sfeer, waar je ondanks alles met warmte aan terugdenkt.   

Rijen, 31 augustus 2004
janvdbosch@casema.nl.